PAZAR YAZILARI

YÜZÜNCÜ YILINDA İKİNCİ MEŞRUTİYET
Tam yüz yıl önce, 23 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyet ilan edildi. Bugün açısından da önemli dersler çıkarılacak bir tarihsel olayın yüzüncü yıldönümü elbette toplantıları, sergileri, kitapları hakediyordu. Acar muhabiriniz sizler için (elinden geldiği kadarıyla) neler oldu, oluyor, olacak derlemeye çalıştı. Envanter çalışması aşağıda...

İkinci Meşrutiyet çetrefil bir konu. Geçen Cumartesi, Bilgi Üniversitesinde düzenlenen konferanslar dizisinde bunu bir kez daha düşündüm. Murat Belge darbe derken, Chris Stephenson devrim diyordu. Konferansların duyurusu bile İkinci Meşrutiyet tartışmalarının bugün açısından önemini vurguluyordu. Şöyle başlıyordu duyuru: “Bugün Tükiye, Ergenekon'un darbeci gucleri, ılımlı İslam ve politik liberalizm arasında bir mücadeleye tanıklık etmekte.. Tarafların hepsi referanslarını geçmişten alıyorlar: 1908 veya 1923; "Jakoben" veya "İttihatçı"; "Kemalist" veya "Yobaz" vb. Bu konferans, 1908'in modern Turkiye ile ilişkisine dair farklı fikirlerin birlikte tartişılmasına olanak sağlamayı hedefliyor. 1908 gerçekten farklı etnik grupları kapsayan asağıdan demokratik bir devrim miydi yoksa yukarıdan aşağıya subayların bir darbesi ve başarısız bir deneme miydi?”

Elbette ki, konferanslar da bu sorunun cevabını veremedi. Aklar ve karalardan ibaret olmayan bir tarihsel bakış, olumlunun içindeki kötüyü, olumsuzun içindeki iyiyi de görmek zorundaydı, En doğrusunu galiba Ahmet Kuyaş söyledi. Bugünün problematikleri açısından bakmamak gerekir 1908’e. Onu tarihsel döneminde ve kendi içinde değerlendirmek daha doğrudur. Olayı anladıktan sonra, bugün için dersler çıkarmak koşuluyla elbette.

Bilimsel toplantılar dökümü

Neler yapıldı, yapılıyor, yapılacak bu olayın yıldönümünde? Bilimsel çalışmalar oldukça yoğun şekilde sürüyor. IRCICA’nın (İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi ) düzenlediği “Yüzüncü Yılında Meşrutiyet” başlıklı uluslararası kongre 7-10 Mayıs tarihleri arasında İstanbul’da yapıldı. Yine Mayıs ayında bir diğer bilimsel toplantı da İstanbul Üniversitesi’nde gerçekleşti. “Eski Çağdan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar” konulu sempozyum, çok sayıda tarihçiyi bir araya getirdi.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi de İkinci Meşrutiyetin ilanı anısına, 28-30 Mayıs 2008 tarihleri arasında “Jön Türk Devrimi’nin 100. Yılı” başlıklı bir konferans düzenledi. Konferans sırasında PTT tarafından hazırlanan “İkinci Meşrutiyet ve Cumhuriyet Pulları Sergisi “ açıldı.

Öte yandan Paris’te 5-7 Haziran 2008 tarihleri arasında College de France’da “Hüriyet Sarhoşluğu. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 Devrimi” başlıklı bir uluslararası kolokyum yapıldı. Bilgi Üniversitesi’ndeki konferanslardan girişte söz ettim. Yapılacak olan toplantılardan bizim haberdar olduklarımızın başında Tarih Vakfı’nın 19-21 Eylül. İzmir Ekonomi Üniversitesi “1908’e 2008’den Bakışlar” adıyla hazırladığı kongre geliyor. Türk Ocakları Genel Merkezi de 24-25 Ekim tarihlerinde İstanbul Türk Ocağı’nda İkinci Meşrutiyet’in 100. Yıldönümü nedeniyle “Osmanlı Coğrafyasında Milliyetçilik Hareketleri ve Türk Milliyetçiliği” konulu uluslararası bir sempozyum düzenleyeceğini duyurdu.

Meşrutiyet kitaplığı

1908 konulu yeni kitaplar da ardarda çıkacak. Yapı Kredi Yayınları ilginç bir kitap hazırladı ve sonbahara kadar yayınlayacak, Meşrutiyetin Bir Yılı adını taşıyan bu kitap 24 Temmuz 1908’de başlayıp 24 Temmuz 1909 biten bir kronolojik çalışma. Kartpostallar, dönem fotoğrafları ve belgelerle zengin bir kitap olacağa benziyor... Daha önce 100. Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler adlı başarılı bir kitap yayınlayan Bir Zamanlar Yayıncılık ise, yine Orlando Carlo Columeno koleksiyonundan yararlanarak yeni bir kitap hazırladı. Bu ay satışa sunulacak olan kitap İkinci Meşrutiyet kartpostalları ve madalyalarını Yadigâr-ı Hürriyet adıyla biraya getiriyor. Kitabın editörü ise Osman Köker. Tarih Vakfı’nın da bir kaç kitap birden yayınlayacağı kulağımıza gelenler fısıltılar arasında.

Yüzüncü yıldönümü 1908 yılındaki olayları yeniden gündeme getirdi. Genellikle pek ellenmezdi tarihimizin bu karışık dönemi. Hiç bir dönemi gerçekten yaşayarak, sorunlarını çözerek, hesaplaşıp aşarak gelmedik ki bugüne... Bu bilimsel toplantılar hesaplaşma yolunda küçük bir adım olsa bari...

KUTU:

SADBERK HANIM MÜZESİ’NDE BİR SERGİ

1908 konulu şu ana kadar gerçekleşen tek sergi, 20 Haziran’da açılıp 27 temmuz’a kadar sürecek olan “İkinci Meşrutiyet’in İlanının 100. Yılı” sergisi. Sadberk Hanım Müzesi’nde yer alan sergide, İkinci Meşrutiyet’in ilanı hakkında yazılı ve görsel izlenimler içeren döneme ait gazete, dergi, kitap, kartpostal ve afişler; etkin konumdaki şahsiyetlere ait ithaflı fotoğraflar ve orijinal mektuplar; Meşrutiyet anısına çıkartılmış madalyalar; hatıra eşyaları ve tablolar yer alıyor. Bu serginin bir de kitabının yayınlandığını belirtelim. Katalog demiyorum, çünkü girişinde önemli makaleler de var. Buna benzer bir serginin önümüzdeki aylarda Dolmabahçe Sarayı’nda açılması için yapılan çalışmalar da sürdürülüyor.

GÖRSEL MALZEME

Servet-i Fünun Dergisi, 5 Kasım 1908
Yaşasın Kanuni Asasi / Hürriyet/ Müsâvât/ Uhuvvet/ Adalet