Sabah gazetesinin bu haftaki pazar ekinde zatı alimle ilgili aşağıdaki yazı yayınlandı. 60. yaş günümün hatırına bu oldukça "ego okşayıcı" yazıyı ve benimle ilgili bazı görüşleri affınıza sığınarak aşağıya alıyorum. 60 yılda bir kez yapılır artık bu!
Türkiye'nin gayrı resmi tarihine, sanat dünyasına ve günlük hayatına kazandırdığı pek çok araştırmayla önemli katkılar yapan Gökhan Akçura, 60 yaşına girdi. Akçura'nın 60. yaşını hep birlikte kutlayan arkadaşları ona hep beraber yazdıkları tek nüshalık bir kitap hediye etti.
Yazı: Müjgan Halis
Fotoğraf: Erkan Sevenler
O bir zevk adamı. Hayatını sevdiği şeyleri yaparak geçirmiş, üstelik bundan para kazanmış şanslı insanlardan. Kendisini hem tiyatrocu hem araştırmacı bir koleksiyoner (bazen 'biriktirici' de diyor) hem de müziği seven biri olarak tarif ediyor ve bu üç uğraşını adadığı 60 yıllık yaşamı geçtiğimiz günlerde kendisi gibi zevk sahibi arkadaşları tarafından Otto Sandral'de kutlandı. Hem de neredeyse hepsinin gittiği Paul Simon konserinden bir gün sonra. Üstelik nev-i şahsına münhasır bir hediyeyle. 85 arkadaşı el birliği yapıp bu zevk sahibi adama hayatının baştan sona anlatıldığı ve onun hakkında en dobra sözlerle doldurdukları tek nüsha basılmış bir kitap hediye etti. Kitabın adı ise 60 yıl önce konmuştu: Gökhan Kitabı. Evet, 'biriktirmek' fiili ve 'Gökhan' ismi yan yana gelince akla gelecek tek kişiden bahsediyoruz: Gökhan Akçura'dan.
MERAKLI BİR ÇOCUKTU
Son yılların en popüler tarihçilerinden biri aslında Gökhan Akçura. Bakmayın yazdıklarına 'ıvır zıvır' diye adlar takılmasına, aslında o biriktirdiklerinin bu toprakların esas tarihi olduğuna can-ı gönülden inanıyor. Kendi merakını tatmin ederken, Türkiye'nin görünmeyen-gösterilmeyen öteki tarihine dair perdeleri birbir kaldırıyor, kimine önemsiz, 'ıvır zıvır' gelse de: "Türkiye'de tarihe çok önem veriliyormuş gibi konuşuluyor ama tarih yok ediliyor. Hiç kimse ne kendi tarihini topluyor ne de en ufak bir bilgi edinmeye çalışıyor. Bütün müzeler, arşivler, arkeolojik çalışmalar sefalet içinde. Bizim gibi kendi kendilerine araştıran insanlar samanlıkta birkaç iğne durumunda." Dedik ya meraklı bir adam Akçura, hem de çocukluğundan beri böyle. O merakıyla beş yaşında tek başına sinemaya giden, 11'inde klasikleri birbir deviren, çocukken sayısını bilmediği kadar kitaba sahip bir kütüphanenin sahibi olan bir çocuk. Maden mühendisi babasının görevi nedeniyle Türkiye'nin dört bir yanında geçirdiği çocukluğunun son durağı İzmir Karşıyaka Erkek Lisesi. Lise ayrıca küçük Gökhan'ın hayatı boyunca onulmaz aşkları arasında yer alan sinema, tiyatro ve rock müzikle de tanıştığı mekan. Ve elbette hala savunmaktan vazgeçmediği sosyalizm düşüyle de. Ancak Karşıyaka'nın Dev Gençlileri için bir handikapı vardır bu meraklı çocuğun, uzun saçlarıyla 'devrimci' racona aykırı bir küçük burjuvadır. O yüzden 12 Mart öncesi ve sonrası birkaç yılını bu 'şekilci' siyaset anlayışından uzak geçirir, ta ki TİP'le tanışana kadar. DTCF'den sonra kurucularından biri olduğu İzmir Güzel Sanatlar Fakültesi'nde hocalık yaparken TİP'lidir ve darbeyle birlikte istifayı basıp, hiç tanımadığı bir kente, İstanbul'a gelir henüz yeni evlendiği eşi Saime'yle. Ki ömrünün büyük kısmının tanığı olan eşini, hala en yakın dostu olarak niteleyecek kadar büyük bir sevgiyle evlenmiştir onunla.
İSTANBUL YILLARI
Eski bir TİP’li olan Ersin Salman'ın ajansında başlayan reklamcılık, onu Yeşilçam'a götürür. Sinan Çetin'le yaşadığı kötü bir deneyimden sonra, Ertem Eğilmez'le çalışır. Pek çok sektör dergisinin kurucuları arasında yer alır bir yandan da, artık bir yayıncıdır. Ve halen dramaturg olarak görev yaptığı İstanbul Devlet Tiyatrosu. Ama 'toplama'ya çoktan başlamıştır; bugünkü meslek hayatını asıl belirleyen topladığı bu 'ıvır zıvır'lar olacaktır. Toplar da toplar, topladıkça biriktirir, biriktirdikçe daha çok merak eder. Türkiye'de caz öncesi caz'dan plajlara, bisikletten ambalaj tasarımına, kadın berberlerinden Süreyya Opereti'ne ne bulursa biriktirir. Şimdi biriktirdiklerini depoladığı ve 'aşağıdaki ev' olarak niteldiği arşiv evinin temelleri o yıllarda atılır. Eline ne geçerse toplar ama onun için bir şeyin aslına sahip olmak o kadar önemli değildir. Bu yüzden kendini koleksiyoncu saymaz. "Bir gün kullanırım," mantığıyla topladıklarını, bir gün kullanır gerçekten de. Asıl derdi merakını gidermektir; araştırmak, keşfetmek. Yazmak ise en sıkıcı tarafıdır işin. Bu arada, 10 bin CD, 5 bin plak yanında ne kadar kitabı, broşürü, kupürü olduğunu bilemez tabii. Çünkü bir yandan toplamaya devam eder, bir yandan da dağınık bir adamdır. Üstelik ona sorarsanız tembel! Her çalışma için, bütün o yığınları yeniden, tek tek elden geçirmesi gerekir. Ama Allah için, bildiğimiz koleksiyoncu harisliğinden çok uzaktır; çalışmasına güvendiği herkes onun bilgisinden, belgesinden yararlanabilir.
60 yılın dökümünü sadece yukarıdaki birkaç satırdan mütevellit sayarsanız, yanılırsınız. Gökhan Akçura araştırıp biriktirdikleriyle yazdığı 20'ye yakın kitap, hepimizi kendi kişisel tarihlerimizle de ülkemizin karmakarışık tarihiyle de o kadar çok yüzleştirdi ki. Hangi birini sayalım? Tek başına bir külliyat olan ve neredeyse 10 kitaplık bir seriye ulaşan Ivır Zıvır Tarihi'ni mi, tiyatro dünyasının unutulmaz isimlerinin yaşam öykülerini yazdığı Bedia Muvahhit, Muhsin Ertuğrul kitapları mı, yoksa elektriğin tarihinden tutun reklamcılığın dününe bugününe, hata bisküviye varana kadar yazdığı ve önümüze hazır bir lokma gibi koyduğu her biri birer derya olan araştırmalarını mı? Ya ömrü birkaç sayılık olsa da hala 'Ne güzel dergiydi,' diye andığımız Albüm? Kim unutabilir ki onun Açık Radyo'da yaptığı tadı hala damağımızda olan King Kong'unu ve Arzın Merkezine Seyahat'ini? İşte bunların tamamı 15 Temmuz 1951'de doğan ve bütün sevdiklerinin 'huysuz'luğuyla sevdiği 60'lık bir adamın ömrünün kısa bir özeti. Sayfanın sınırları nedeniyle ancak bu kadarını naklettiğimiz bu hayatın sahibine geç bir doğum günü hediyesi olsun bu yazı: İyi ki doğdun Gökhan Akçura.
ARKADAŞLARI AKÇURA'YI ANLATIYOR
20 Temmuz günü yapılan “Yaş Artmış” partisinde Gökhan Akçura’ya tek nüsha basılan bir kitap hediye edildi. Bu kitapta yaşamından geçmiş arkadaş, akraba ve dostlarından 82 kişinin onunla ilgili düşünceleri yer almakta. Kitabın fikir annesi ve koordinatörü Akçura’nın eşi Saime Akçura. Editörlüğünü has arkadaşı Derya Bengi, tasarım ve uygulamasını kardeşi Hakan Akçura üstlenmiş. Çoğaltılmayacak ve dağıtılmayacak olan bu kitaptan bazı küçük alıntılar aşağıda yer alıyor.
SEVİN OKYAY
“Şöyle söyleyeyim, gıcıktır. Her şeyden anlayan insanlara her daim gıcık olmuşumdur. Hocalık düzeyinde tiyatroya ve yukarıdakilere, cins cins koordinatörlük, editörlük, danışmanlık da ekleyin. Ne var ki Gökhan’ın tanım itibariyle gıcık olması, ne yazık ki şahıs itibariyle gıcık olmasıyla sonuçlanmamıştır. Tersine, kendisini sevimli bulurum. Bu hislerim bir ara değişmeye yüz tutmuştu. Gökhan şıkır şıkır bir kedi kitabı yaptı, benden yazı almadı. Oysa kedici olarak namımızın alıp yürüdüğü (hatta biraz fazla yürüdüğü) bir gerçek. Bir ‘fare dağa küsmüş’ durumu yarattım, “Vay, demek öyle!” dedim, ama Gökhan’a bir şey demedim. İyi ki de dememişim, çünkü hemen ardından karşılaştığımızda, “Kitaba seni almadım,” dedi, “O kadar çok kedi yazısı yazdın ki, bu kadın nasılsa bir kitap çıkarır dedim.” Böylece beni de bir kedi kitabı gailesinin içine fırlatıp attı.”
MURAT BEŞER:
“Gökhan Akçura’nın bende ilk çağrıştırdığı şey “medeni cesaret” olmuştur, çünkü ne zaman aklıma düşse hep aynı fotoğraf canlanır hafızamda. Yıllar öncesinde Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda büyük bir festival kapsamında izlediğimiz caz konserlerinden birindeyiz. Konser öncesinde sadece ilk iki parçada fotoğraf çekimine izin verileceği anons edilmiş olmasına rağmen, sahne önünde bir sağa bir sola ine kalka, eğile büküle koşuşturan fotoğrafçılar ilerleyen dakikalarda halen çekime devam ediyorlar. Koca salonu tıka basa dolduran kalabalıktan sadece bir tek ayağa kalkarak fotoğrafçıları yüksek sesle uyarıp köşelerine gönderen kişiydi Gökhan Akçura. “
ERAY AYTİMUR
“Mertlik ya da pervasızlık. Huysuzluk ya da inatçılık. Ukalalık ya da şuursuzluk. Her ne derseniz deyin. Ama bence bağlantısızlığından ileri gelen bu dürtü Gakçuracığım’ın “zeki, duyarlı ve nazik” olduğu gerçeğiyle birleşince onu yerde ararken Kaktüs’te, Misket’te, Ada’da, Moda’da, Karaburun’da bulabileceğiniz vazgeçilmeziniz kılıyor. Çocukluğumu, aşklarımı, hayalkırıklıklarımı, ayrılıklarımı, sevinçlerimi kesintisiz paylaşan ve kendi gönlünden geçenlere beni sorgusuzca ortak eden Gakçuracığımla ikinci 60’ta da bir arada olacağımızı biliyorum. Höt dersem çık, zöt dersem çıkma Gakçuracığım! E höt tabii ki höt...”
NAİM DİLMENER
“1997 ya da 98 civarında da yollarımız kesişti. Ben (iyi kötü) makbul bir Eski 45’likçi sayılmaktaydım artık; o ise, zaman yolculuğunu mümkün kılmış bir büyücü yazar olarak, Albüm dergisinin başındaydı. “Plak kapaklarını yaz bize” demişti, ikiletmemiştim.
O gün bugün sürer dostluğumuz. Bu alanda çok rastlanan çekememezlikler/kıskanmalar/esirgemeler/kuyu kazmalardan hiç geçirmemiştir yolunu. Elinde ne varsa paylaşır; ama gerçekten ne varsa. “Hafif Türk Pop Tarihi”ni yazmaktayken, defalarca yaptı teklifini: “Ev senin/arşiv senin; gel otur, ara tara, çalış…”
Koleksiyoncunun/yazarın nekesi ömür törpüsüdür; içinizi kurutur. Cömerti ise bir yaşam kaynağıdır; o hep ortada olsun, siz hep etrafında dönün istersiniz.
Gökhan Akçura bir yaşam kaynağıdır, Güneş’tir.”
AHMET ULUĞ
“Hafızam gerçekten çok zayıftır.. Geçmişim ile ilgili detayları genelde arkadaşlarım bana hatırlatır... Ben de hep ya nasıl unutmuşum diye şaşarım... Bundan dolayı Gökhan Akçura ile tanışmamızı çok net hatırlıyor olmamı, kendisine olan sevgi ve saygımın net göstergesi olarak algılıyorum...
Tarih 22 Kasım 1991, mekan Maçka İTÜ Taşkışla G Amfisi... Pozitif’i yeni kurduğumuz dönem... İlk konserlerimizden birini, Hal Singer caz konseri gerçekleştiriyoruz... Figen İsbir o dönem bize en çok destek veren isimlerden, kendisyle konser öncesi lobide takılırken, “Gökhan ile tanışmanız lazım, tüm konserlerinize geliyor” diyor ve kolumuzdan tutup bizi Gökhan ile tanıştırıyor.... Biz doğal olarak tüm konserlerimizi takip eden önemli bir şahıs ile tanışmanın keyfiyle hızlı bir yakınlaşma sürecine giriyoruz...
Gökhan ilk günden yardım elini uzatıyor ve bir ihtiyacımız olursa çekinmemizi söylüyor... O günden sonra da gercekten bize yaptığımız işin anlaşıldığını, değer verildiğini hissettiren en önemli dostlarımızdan biri oldu... Uzun yıllar hiçbir konseri kaçırmadı...Bu Babylon’un açılmasıyla tam bir maratona dönüştü ve büyük ihtimal Babylon’da bizden daha fazla konser izleyen tek kişidir kendisi...
Bu şehrin önemli şahıslarından biridir... İyi müzik sever, meraklıdır, kafası açıktır... Üretkendir... Huysuzdur ama boşa huysuzluk değildir, işe olan saygının getirdiği bir davranıştır bu...”
MEHMET KÖK
Gökhan Akçura bir deniz feneridir, açık veya kapalı havada size yönünüzü gösteren çoban yıldızıdır. Ondan dileyen yararlanır, dileyen ne yaparsa yapar.Onu izlerseniz,,melankolik,bazen depresif ama mutlaka dünyada insanlık adına üretilmiş/yaratılmış bütün güzel şeylerden haberdar olursınuz.İyi filmler,iyi müzikler,iyi kitaplar,iyi tatlar,daha ne olsun?
Gökhan, daima inandığı düşüncelerin, kendisine tat ve derinlik veren sevdiği şeylerin peşinden gitmeyi tercih etti,ruhunu şeytana satmadı,sattıysa bile zevk için satmıştır,denemek istemiştir,sonra geri de almıştır onu.
CEMAL ÜNLÜ
“Bazı insanlar vardır, sonda söyleyecek sözü başta söyleyip başlarına iş açarlar. İnandıklarından, bildiklerinden kolay vazgeçmezler. Hatır için, gönül için iş yapmaz, durum idare etmezler. Gökhan da böyle biridir. Sezgileri, birikimi ve en çok da zamansızlığı, aklının yazmakta olduğu kitapta oluşu, işin başında karar ve hüküm vermesini kaçınılmaz yapar. Pratik olmak, kestirmeden gitmek ihtiyacındadır hep. Daha kimse söz almadan, oradakiler yapılan yahut yapılacak işin büyüsü ve cazibesinden ayaklar yerden kesilmiş göklere yükselirken; söyledikleriyle onları önce bir sarsar. Hafiften buz gibi bir hava eser. Belki kolektif çalışmaya fazla inanmadığı için, belki benzer projelerle önceden hayal kırıklıkları yaşamış olduğu için, aslında ortaya attığı pratik ve gerçekçi şeylerdir. Gökhan hiçbir zaman aşırı heyecanlı, tepkili biri değildir. Sakindir… Uzak duruyor gibi görünse de, aslında meselenin içindedir. Sadece deneyimi, yaşadıkları ve bakış biçimi insanlardan farklıdır, o kadar.”
EMRA SENAN
“O tüm bu 20. yüzyıl kargaşasının belgecisidir aynı zamanda.
Gönüllü bir belge izcisi olarak tüm yüzyılı biriktirmiştir neredeyse.
Evini, ofisini, arşivini, her ne diyorsa oraya, görebilmenizi isterdim.
O yığınların rafların arasından sizin aradığınızı nasıl da bulup çıkardığını hala anlamış değilimdir.
Ama asıl hala akıl erdiremediğim Gökhan Akçura'nın nasıl olup ta hep bu güne ait kalabildiğidir.
Tanıdığımız belge arkeolologlarına hiç benzemez.”
ERSİN SALMAN
“Gökhan Akçura: Robin Hood.
Bilinmesi gereken tabii ki sadece bu değil... Tarihe meraklı olanlar, belge biriktiriciler, arşivciler için şaka yollu da olsa bir “sevimli hırsız”lık ithamı vardır genelde. Şimdi bunca yılın ardından Gökhan’a bakıyorum da dostlar, ben böyle bir Robin Hood görmedim desem yeridir. Zenginden alıp yoksula vermek gibi bir şey neredeyse Gökhan’ın ömür boyu yaptığı. Yaşamdan alıp, yaşadığı günden, hemen bu günden alıp, sonsuzluğa vermek, tarihe, bütün bir insanlığa vermek diyebiliriz sanırım onun mesleğine. Üstelik değer katarak, yeni zenginlikler kazandırarak.
Gökhan Akçura: Sanatçı
Sadece bir arşivci mi Gökhan Akçura? Hayır, o bir sanatçı, bir edebiyatçı. Müthiş bir üslubu var. Biraz önce dedim ya, sanki bir masal babası, sanki bir meddah, bir comedia dell’arte sanatçısı. Hem klasik sayılacak kadar disiplinli, hem de durmaksızın doğaçlama yapıyor. Eli, dili, kalemi çok işlek, çok verimli, çok ustalıklı. Yazıları sanki tam da kendisi. Ruhu, kişiliği olduğu gibi yansıyor yazdıklarına. Babacan, kalender, alçakgönüllü. “Aman mirim, rica ederim, ben kim oluyorum ki,” der gibi yazıyor sanki..”
GÖKHAN AKÇURA NELER YAZDI
Ivır Zıvır Tarihi: Unutma Beni, Ivır Zıvır Tarihi: Gramofon Çağı, Ivır Zıvır Tarihi: Uzun Metin Sevenlerden misiniz?, Ivır Zıvır Tarihi: Turizm Yılı Sıfır, Ivır Zıvır Tarihi: Şen Gönüller Diyarı, Ivır Zıvır Tarihi: Evvel Zaman Bisiklet, Ivır Zıvır Tarihi: Aile Boyu Sinema, Ivır Zıvır Tarihi: İnsanlar Alemi, Ivır Zıvır Tarihi Arşiv: Kedi Kitabı, Ivır Zıvır Tarih Arşiv: Aşk Kitabı, Ivır Zıvır Tarihi Arşiv: Yılbaşı Kitabı, Zaman Makinesi: Aya Seyahat, Zaman Makinesi: Hamini Gırtlak, Zaman Makinesi: İstanbul Twist, Melek Kobra: Hatıratım, Bir Kumbara Öyküsü, İzmir Şehir Tiyatrosu, Bedia Muvahhit - Bir Cumhuriyet Sanatçısı, Muhsin Ertuğrul, Engin Cezzar Kitabı, Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi, Afife Jale Ödülleri 15. Yıl Kitabı.
